Οι φιλικές σχέσεις στο σχολείο

Από την Ειδική Παιδαγωγό και Σύμβουλο Ψυχικής Υγείας Βέφα Στεφανίδου.

Κατά τη σχολική ηλικία η φιλία αρχίζει να αποκτά μεγαλύτερη σημασία για το παιδί. Η δημιουργία και η διατήρηση της φιλίας αποτελεί σημαντικό τμήμα της κοινωνικής του ζωής.Οι φίλοι επηρεάζουν την ανάπτυξη του παιδιού με πολλούς τρόπους. Οι φιλίες παρέχουν στο παιδί πληροφορίες σχετικά με το περιβάλλον και τους άλλους ανθρώπους, όπως και πληροφορίες σχετικά με τον ίδιο τον εαυτό του. Οι φίλοι προσφέρουν συναισθηματική υποστήριξη και μειώνουν το άγχος του παιδιού, κάνοντάς το να νιώθει αποδεκτό. Παράλληλα, η ύπαρξη φίλων καθιστά το παιδί ικανό να ελέγχει τα συναισθήματά του και το βοηθά να ερμηνεύει τις προσωπικές του εμπειρίες. Οι φιλίες στη μέση παιδική ηλικία αποτελούν, επίσης, ένα μέσο άσκησης στην επικοινωνία και στις συναλλαγές με τους άλλους. Ενισχύουν τη γνωστική ανάπτυξη και αυξάνουν το εύρος των εμπειριών του παιδιού (Berndt, 2002).

Στάδια δημιουργίας σχέσεων φιλίας

Κατά τη διάρκεια της σχολικής ηλικίας, ο τρόπος που το παιδί αντιλαμβάνεται την έννοια της φιλίας υφίσταται αξιοσημείωτες αλλαγές. Σύμφωνα με τον William Damon, οι αντιλήψεις του παιδιού σχετικά με τη φιλία διέρχονται τρία στάδια. Η γνώση των παρακάτω σταδίων μας βοηθά να κατανοήσουμε τι έχει ανάγκη το παιδί από τις φιλίες του σε κάθε ηλικία.

Στάδιο 1 (4ο μέχρι 7ο έτος): Φιλία που βασίζεται στη συμπεριφορά των άλλων

«Μερικές φορές κοιμάμαι στο σπίτι του. Όταν παίζει μπάλα με τους φίλους του, αφήνει κι εμένα να παίξω μαζί τους. Όταν κοιμήθηκα στο σπίτι του, με άφησε να περάσω μπροστά του τέσσερα τετράγωνα στο παιχνίδι που παίζαμε» (Damon, 1983).

Τα παραπάνω λόγια είναι η απάντηση ενός 4χρονου παιδιού όταν ρωτήθηκε: «Πώς γνωρίζεις ότι κάποιος είναι ο καλύτερός σου φίλος;».

Από τα παραπάνω διαπιστώνουμε ότι στο πρώτο στάδιο το παιδί αντιλαμβάνεται τους φίλους του ως άτομα στα οποία το ίδιο είναι αρεστό και με τα οποία έχει κοινά παιχνίδια και δραστηριότητες. Το παιδί θεωρεί φίλους του τα άτομα με τα οποία περνά μαζί τους τον περισσότερο χρόνο.

Σε αυτές τις ηλικίες το παιδί δεν λαμβάνει υπόψη του τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των φίλων του. Αντίθετα, όταν αποφασίζει ποιος είναι φίλος του, χρησιμοποιεί μια πολύ συγκεκριμένη προσέγγιση που βασίζεται κυρίως στη συμπεριφορά των άλλων. Του αρέσει να παίζει με παιδιά που μοιράζονται τα παιχνίδια τους, ενώ απορρίπτει τα παιδιά που δεν θέλουν να παίζουν μαζί του, δεν μοιράζονται τα παιχνίδια τους και είναι επιθετικά. Με λίγα λόγια, στο στάδιο αυτό φίλοι θεωρούνται αυτοί που προσφέρουν στο παιδί ευκαιρίες για ευχάριστη συναναστροφή.

Στάδιο 2 (8ο μέχρι 10ο έτος): Φιλία που βασίζεται στην εμπιστοσύνη

Στο στάδιο αυτό το παιδί αρχίζει να λαμβάνει υπόψη του τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και την επιβράβευση που παρέχουν οι άλλοι. Σε αυτή την ηλικία το σημαντικότερο κριτήριο για τη δημιουργία φιλικών σχέσεων είναι η εμπιστοσύνη.  Φίλοι θεωρούνται αυτοί που το παιδί μπορεί να βασίζεται για παροχή βοήθειας, όταν τη χρειάζεται. Η παραβίαση της εμπιστοσύνης θεωρείται πολύ σημαντικό θέμα για το παιδί και δεν συγχωρεί τον φίλο του που προσπαθεί να επανορθώσει λέγοντάς του για παράδειγμα «Έλα να πάιξουμε» (κάτι το οποίο θα έκανε στο προηγούμενο στάδιο). Αντίθετα, για να εγκαθιδρυθεί εκ νέου η φιλία, θα πρέπει να δοθούν εξηγήσεις και να ζητηθεί επίσημα συγγνώμη.

Στάδιο 3 (11ο μέχρι 15ο έτος): Φιλία που βασίζεται στην ψυχολογική εγγύτητα

Κατά την περίοδο αυτή, το παιδί αναπτύσσει αντιλήψεις για τη φιλία τις οποίες διατηρεί σε όλη την εφηβεία. Τα βασικά κριτήρια σε αυτό το στάδιο είναι η οικειότητα και η αφοσίωση. Σε αυτές τις ηλικίες, η φιλία εμπεριέχει συναισθηματική εγγύτητα, που συνήθως δημιουργείται όταν δύο άτομα μοιράζονται προσωπικές σκέψεις και συναισθήματα με αμοιβαίες εκμυστηρεύσεις. Επιπλέον, η έννοια της φιλίας αποκτά και το χαρακτηριστικό της αποκλειστικότητας. Το παιδί επιθυμεί ο φίλος του να είναι μόνο δικός του και συχνά αισθάνεται ζήλια όταν τον βλέπει να συναναστρέφεται με άλλα παιδιά. Έτσι λοιπόν, στην εφηβεία, το παιδί αντιλαμβάνεται τη φιλία με βάση όχι τόσο τις κοινές δραστηριότητες, αλλά τα ψυχολογικά οφέλη που αυτή παρέχει (Feldman, 2011).

Παρόλο που οι φίλοι και οι συνομήλικοι ασκούν σημαντική επιρροή, στη μέση παιδική ηλικία, δεν είναι σημαντικότεροι από τους γονείς και τα άλλα μέλη της οικογένειας. Οι περισσότεροι θεωρητικοί στον χώρο της ανάπτυξης υποστηρίζουν ότι η ψυχολογική λειτουργικότητα και η γενικότερη ανάπτυξη του παιδιού είναι αποτέλεσμα συνδυασμού παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των γονέων και των συνομηλίκων (Harris, 2000).

Στοιχεία επικοινωνίας:  vefastef@hotmail.com

Παρακαλούμε κατά την ηλεκτρονική αναδημοσίευση οποιουδήποτε περιεχομένου να αναγράφετε την πηγή με ενεργό σύνδεσμο προς το oloigiatopaidi.gr. Ευχαριστούμε!